Kolonia Oficerska
![](/files/_processed_/6/8/csm_1_57a918507e.jpg)
Miasto-Ogród Sadyba: Opowieść o oficerach
Zapraszamy w podróż w czasie do kolebki Miasta-Ogrodu Sadyba. Od lat 20. ubiegłego wieku tworzyły go dwie osobne osady - „Miasto-Ogród Czerniaków” założone w 1921 przez prywatną spółkę o tej samej nazwie oraz spółdzielcza „Sadyba” założona w 1923.
![](/files/_processed_/a/1/csm_3_3238bc4cda.jpg)
Fort IX - budowle wojskowe na przedmieściach Warszawy
Początki zabudowy okolic Fortu IX sięgają roku 1887. Wtedy to z gruntów prywatnych Dóbr Czerniaków władze carskie wyodrębniają miejsce pod przyszły fort.
![](/files/_processed_/4/e/csm_4_a98489c278.jpg)
Oaza na dalekich przedmieściach Warszawy
Niezależnie od planów władz wojskowych wobec Fortu IX, 21 lipca 1921 r. grupa osób prywatnych zakłada spółkę „Miasto Ogród Czerniaków Sp. z o. o.” mającą na celu „nabywanie podmiejskich terenów, organizowanie, urządzanie i eksploatowanie nowych dzielnic miejskich”.
![](/files/_processed_/7/a/csm_7_5e5183897f.jpg)
Założyciele Sadyby Oficerskiej
Pomysł, by na esplanadzie dawnego Fortu IX (nazwanego w 1922 Fortem im. Gen. Henryka Dąbrowskiego), zbudować osiedle domów, powstaje w środowisku oficerów Sztabu Generalnego (SG) Wojska Polskiego w 1923 roku.
![](/files/_processed_/3/3/csm_9_ec9dd10f2e.jpg)
Projektanci
Wkrótce po powołaniu, pierwszy zarząd Spółdzielni zamawia projekty domków. Bez nich nie można bowiem opracować planu finansowego, potrzebnego do ubiegania się o kredyty.
![](/files/_processed_/1/8/csm_12_02_d3c9269d9c.jpg)
Dobry początek - pierwsza seria 30 domków
Pierwsza faza realizacji osiedla wg projektu z lat 1924-26 przewidywała budowę „30 domków pierwszej serii” wzdłuż wschodniej części Morszyńskiej i Okrężnej, dawnych dróg fortecznych.
![](/files/_processed_/e/6/csm_97281297_3078286402250803_6283619016124661760_o_9136c00ae5.jpg)
Pierwsza faza budowy – odbiór
Pierwsza seria domków wokół fortecznej fosy jest już pod dachem w połowie 1925 r. Potwierdzają to fotografie lotnicza i plan geodezyjny firmy parcelacyjnej Szydłowski i Dobrucki (powyżej).
![](/files/_processed_/b/c/csm_04dom36_maj_czerwiec-17_c871a3776a.jpg)
Hipoteka
Jednym z najważniejszych wydarzeń pierwszej fazy budowy jest formalne przeniesienie własności terenu pofortecznego z Magistratu na Spółdzielnię (1926).
Druga faza budowy
Drugą serię domów Spółdzielnia buduje po 1926 r. Są to indywidualnie budowane domy w blokach zabudowy na przedpolu Fortu im. gen. H. Dąbrowskiego, na zachód od ul. Powsińskiej i Klarysewskiej.
![](/files/_processed_/7/e/csm_Sadyba_025_a9843346b7.jpg)
Blok oficerski – ul. Morszyńska 1-3-5-7
Najbardziej charakterystyczna budowla Sadyby Oficerskiej. W 1928 r. projektuje ją arch. Aleksander Więckowski.
![](/files/_processed_/1/a/csm_30_29dc72e75d.jpg)
Szkoła powszechna
Na początku lat 30., gdy domy Sadyby Oficerskiej są już w większości zamieszkane przez rodziny wojskowych, zaczyna doskwierać problem braku szkoły.
![](/files/_processed_/4/7/csm_35_91fdb646a6.jpg)
Stan dojrzałości
W 1936 r. Sadyba Oficerska, w przeciwieństwie do otaczającej ją osady Miasto-Ogród Czerniaków, osiąga stan dojrzałości.
![](/files/_processed_/f/5/csm_nr23_3bdfbe2bd1.jpg)
Zniszczenia wojenne
Przez większość okupacji Sadyba Oficerska służy swym mieszkańcom w nienaruszonym stanie. Dopiero w wyniku bombardowań w 1944, zdecydowana większość domów oficerskich traci dachy.
![](/files/_processed_/c/a/csm_1_02_04d4061d3a.jpg)
Notatnik architekta - marzenie pryska
W 1921 arch. Antoni Jawornicki tworzy marzenie o Sadybie. W sierpniu 1944 r. marzenie to pryska na jego oczach.
![](/files/_processed_/d/c/csm_42_698d4c4482.jpg)
Odbudowa - uzupełnienia
W 1958 r. w miejsce zburzonych domów oficerskich powstają nowe, zaprojektowane w podobnym stylu.
Blok oficerski – ul. Morszyńska 1-3-5-7 - mieszkańcy
Blok oficerski przyciąga nietuzinkowych mieszkańców. Najbardziej znany z nich to poeta Stanisław Grochowiak, który tu pisze m.in.. wiersz „Nowela” z tomu „Nie było lata” (1969) o sąsiadce z bloku, żonie generała Branickiego (patrz obok).
![](/files/_processed_/8/3/csm_sadyba-wystawa-18A4a_607a89d2a9.jpg)
ul. Morszyńska 9
Dom hr. Remigiusza Grocholskiego, adiutanta Piłsudskiego, członka Komendy Głównej AK, komendanta działającej podczas okupacji legendarnej jednostki “Wachlarz”.
![](/files/_processed_/b/8/csm_sadyba-wystawa-19A4_27b11cd77c.jpg)
ul. Morszyńska 25
Dom gen. dyw. Tadeusza Piskora (1889-1951). Projekt: arch. Tadeusz Tołwiński (1925).
![](/files/_processed_/6/f/csm_sadyba-wystawa-20A4-1_445782afdc.jpg)
ul. Morszyńska 27
Dom gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego (1891-1978). Projekt: arch. Tadeusz Tołwiński (1925). Po studiach w Paryżu i Genewie, Kasprzycki w 1914 obejmuje dowództwo Pierwszej Kompanii Kadrowej Legionów Polskich – 144-osobowego oddziału, utworzonego przez Józefa Piłsudskiego, jako kuźnia kadr dla…
![](/files/_processed_/c/f/csm_a_c17546976a.jpg)
ul. Morszyńska 29
Dom Józefa Handzelewicza (1880-1963) - jednego z najwybitniejszych architektów międzywojennych. Architekt budynku nieustalony.
![](/files/_processed_/0/2/csm_sadyba-wystawa-22A4a_35ab01caf3.jpg)
ul. Morszyńska 31
Dom płk Henryka Bagińskiego (1888 - 1973) - największego w przedwojennej Polsce znawcy geografii wojskowej. Jest współtwórcą i komendantem Polskich Drużyn Strzeleckich, galicyjskiej organizacji paramilitarnej (w 1914 większość jej członków wstępuje do Legionów Polskich Piłsudskiego).
![](/files/_processed_/1/0/csm_sadyba-wystawa-23A4a_bf04d81506.jpg)
ul. Morszyńska 39
Dom płk Jerzego Krzymowskiego. Legionista, żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej (zalążka Legionów Polskich i Wojska Polskiego), w latach 1937-39 szef Wydziału II, tj. kontrwywiadu, członek rządu.
![](/files/_processed_/b/f/csm_d_cd54700990.jpg)
ul. Okrężna 34
Dom gen bryg. Izydora Modelskiego (1889-1962). Modelski jest pułkownikiem dyplomowanym, od 1928 w stanie spoczynku.