Kolonia Oficerska

Zapraszamy w podróż w czasie do kolebki Miasta-Ogrodu Sadyba. Od lat 20. ubiegłego wieku tworzyły go dwie osobne osady - „Miasto-Ogród Czerniaków” założone w 1921 przez prywatną spółkę o tej samej nazwie oraz spółdzielcza „Sadyba” założona w 1923.

Początki zabudowy okolic Fortu IX sięgają roku 1887. Wtedy to z gruntów prywatnych Dóbr Czerniaków władze carskie wyodrębniają miejsce pod przyszły fort.

Niezależnie od planów władz wojskowych wobec Fortu IX, 21 lipca 1921 r. grupa osób prywatnych zakłada spółkę „Miasto Ogród Czerniaków Sp. z o. o.” mającą na celu „nabywanie podmiejskich terenów, organizowanie, urządzanie i eksploatowanie nowych dzielnic miejskich”.

Pomysł, by na esplanadzie dawnego Fortu IX (nazwanego w 1922 Fortem im. Gen. Henryka Dąbrowskiego), zbudować osiedle domów, powstaje w środowisku oficerów Sztabu Generalnego (SG) Wojska Polskiego w 1923 roku.

Wkrótce po powołaniu, pierwszy zarząd Spółdzielni zamawia projekty domków. Bez nich nie można bowiem opracować planu finansowego, potrzebnego do ubiegania się o kredyty.

Pierwsza faza realizacji osiedla wg projektu z lat 1924-26 przewidywała budowę „30 domków pierwszej serii” wzdłuż wschodniej części Morszyńskiej i Okrężnej, dawnych dróg fortecznych.

Pierwsza seria domków wokół fortecznej fosy jest już pod dachem w połowie 1925 r. Potwierdzają to fotografie lotnicza i plan geodezyjny firmy parcelacyjnej Szydłowski i Dobrucki (powyżej).

Jednym z najważniejszych wydarzeń pierwszej fazy budowy jest formalne przeniesienie własności terenu pofortecznego z Magistratu na Spółdzielnię (1926).

Drugą serię domów Spółdzielnia buduje po 1926 r. Są to indywidualnie budowane domy w blokach zabudowy na przedpolu Fortu im. gen. H. Dąbrowskiego, na zachód od ul. Powsińskiej i Klarysewskiej.

Najbardziej charakterystyczna budowla Sadyby Oficerskiej. W 1928 r. projektuje ją arch. Aleksander Więckowski.

Na początku lat 30., gdy domy Sadyby Oficerskiej są już w większości zamieszkane przez rodziny wojskowych, zaczyna doskwierać problem braku szkoły.

W 1936 r. Sadyba Oficerska, w przeciwieństwie do otaczającej ją osady Miasto-Ogród Czerniaków, osiąga stan dojrzałości.

Przez większość okupacji Sadyba Oficerska służy swym mieszkańcom w nienaruszonym stanie. Dopiero w wyniku bombardowań w 1944, zdecydowana większość domów oficerskich traci dachy.

W 1921 arch. Antoni Jawornicki tworzy marzenie o Sadybie. W sierpniu 1944 r. marzenie to pryska na jego oczach.

W 1958 r. w miejsce zburzonych domów oficerskich powstają nowe, zaprojektowane w podobnym stylu.

Blok oficerski przyciąga nietuzinkowych mieszkańców. Najbardziej znany z nich to poeta Stanisław Grochowiak, który tu pisze m.in.. wiersz „Nowela” z tomu „Nie było lata” (1969) o sąsiadce z bloku, żonie generała Branickiego (patrz obok).

Dom hr. Remigiusza Grocholskiego, adiutanta Piłsudskiego, członka Komendy Głównej AK, komendanta działającej podczas okupacji legendarnej jednostki “Wachlarz”.

Dom gen. dyw. Tadeusza Piskora (1889-1951). Projekt: arch. Tadeusz Tołwiński (1925).

Dom gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego (1891-1978). Projekt: arch. Tadeusz Tołwiński (1925). Po studiach w Paryżu i Genewie, Kasprzycki w 1914 obejmuje dowództwo Pierwszej Kompanii Kadrowej Legionów Polskich – 144-osobowego oddziału, utworzonego przez Józefa Piłsudskiego, jako kuźnia kadr dla…

Dom Józefa Handzelewicza (1880-1963) - jednego z najwybitniejszych architektów międzywojennych. Architekt budynku nieustalony.

Dom płk Henryka Bagińskiego (1888 - 1973) - największego w przedwojennej Polsce znawcy geografii wojskowej. Jest współtwórcą i komendantem Polskich Drużyn Strzeleckich, galicyjskiej organizacji paramilitarnej (w 1914 większość jej członków wstępuje do Legionów Polskich Piłsudskiego).

Dom płk Jerzego Krzymowskiego. Legionista, żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej (zalążka Legionów Polskich i Wojska Polskiego), w latach 1937-39 szef Wydziału II, tj. kontrwywiadu, członek rządu.

Dom ministra Józefa Becka. Projekt: Tadeusz Tołwiński? (1925 r.).

Dom gen bryg. Izydora Modelskiego (1889-1962). Modelski jest pułkownikiem dyplomowanym, od 1928 w stanie spoczynku.