Szlak latarnii gazowych na Sadybie

Kilkadziesiąt latarni stojących na Sadybie łączy ten sam kształt. Wszystkie wykonane są na wzór warszawskich latarni gazowych z 1856 r.

I wojna światowa przyniosła przełom w rozwoju oświetlenia gazowego w Warszawie. W 1919 r. doszło do konfliktu pomiędzy władzami Warszawy a Towarzystwem Dessauskim oskarżanym o reprezentację interesów niemieckich.

Po wielu dekadach degradacji, oświetlenie gazowe na Sadybie wróciło do łask w 2008 r. Wtedy to rozpoczął się niezwykły projekt rewitalizacji.

Pierwszy etap rewitalizacji oświetlenia gazowego na Sadybie rozpoczął się właśnie tu – na ul. Jodłowej.

Znakomitą kontynuacją przedwojennej zabudowy w stylu miasta ogrodu były po wojnie piętrowe domy z ogrodami, budowane na małych działkach przez Spółdzielnię Mieszkaniowo- Budowlaną „Prefabrykacja” (1953-1967).

Choć otoczony drewnianymi domkami osiedla Prefabrykacja z lat 1950., dom przy ul. Jodłowej 6 do nich nie należy.

Przedwojenna zabudowa Miasta Ogrodu Sadyba dzieli się na dwa okresy i dwa style architektoniczne.

Skwer Starszych Panów nie zawsze był publicznym zieleńcem. Pierwotnie, przed 2. wojną światową w jego miejscu stał dom z pięknym ogrodem.

28 maja 2009 roku Rada Miasta Warszawy, na wniosek Towarzystwa Miasto Ogród Sadyba, jednogłośnie przemianowała bezimienny zieleniec na Skwer Starszych Panów.

Jeszcze przed zainstalowaniem 12 replik latarni gazowych na Skwerze Starszych Panów (w 2010 r.) , w 2010 roku miał miejsce 2. etap rewitalizacji oświetlenia gazowego na osiedlu.

3. etap rewitalizacji oświetlenia gazowego na Sadybie polegał na instalacji 12 replik latarni gazowych z 1856 r. na tonącym dotąd w ciemnościach Skwerze Starszych Panów.

Ulica Goraszewska, główna ulica przedwojennego Miasta Ogrodu Czerniaków, wywodzi swą nazwę od nieruchomości Goraszew, przyłączonej do osiedla na początku lat 1920.

Karol Siciński (1884-1965) zajmuje poczesne miejsce w historii polskiej architektury jako architekt odpowiedzialny za odbudowę Kazimierza Dolnego w okresie międzywojennym i powojennym.

Kim byli i jak żyli przedwojenni mieszkańcy ulicy Goraszewskiej? Częściowej odpowiedzi dostarcza Irena Horoszkiewicz, córka państwa Królikowskich, którzy w końcu lat 1920. zbudowali znakomicie zachowany do dziś dworek z przeszkloną werandą na ul. Goraszewskiej 24 (na tyłach domu nr 25).

Historia Miasta Ogrodu Czerniaków ma również swój ważny rozdział polsko-żydowski.

Peryferyjna Sadyba była przed wojną oazą spokoju i bezpieczeństwa. Tylko w małym stopniu zagrażał mieszkańcom ruch uliczny.

Wchodzimy do młodszej, zachodniej części Miasta Ogrodu Czerniaków. Do części zwanej potocznie przez przedwojennych mieszkańców „czarnymi drogami”.

Trudno to sobie dziś wyobrazić, ale w rysunkach projektantów Miasta Ogrodu Czerniaków z 1921 r., utrzymanych jeszcze na miejskich planach zabudowy z 1939 r., pobliska przecznica Klarysewska miała pełnić rolę wylotowej arterii komunikacyjnej, porównywalnej z ul. Powsińską i Drogą Królewską/Aleją…

W przeciwieństwie do Klarysewskiej, która była pierwotnie planowana przelotowa i reprezentacyjna, a nigdy się nią nie stałą.

Zachowane plany i mapy pozwalają policzyć, że przy ul. Podhalańskiej (i do niej poprzecznych) na 70 wydzielonych nieruchomości po roku 1945 zabudowanych było 14 domów po stronie nieparzystej i 8 po stronie parzystej.

Do niecodziennych w skali Warszawy eksperymentów należy zespół domów atrialnych zrealizowany przez SBM “Współzawodnictwo Pracy” pracowników Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (przy Okrężnej między Zdrojową i Zelwerowicza).

Po wschodniej stronie Sadyby mijaliśmy na szlaku dom aktora teatralnego, Jana Kochanowicza.

Gdybyśmy chcieli jeszcze bardziej zboczyć ze szlaku, moglibyśmy dojść do kilku ciekawych miejsc.

Zachodnia Sadyba często stanowi plan zdjęciowy dla filmów i seriali telewizyjnych.

Tak kończy się ścieżka spacerowa pt. “Szlak latarnii gazowych na sadybie”. Dziękujemy za wspólną podróż przez kilkadziesiąt lat lokalnej historii.